Editör: İlay Berker
Uyku, çocuklar ve yetişkinler için son derece önemli olan hayati biyolojik süreçlerden biridir. Uyku süreci boyunca vücudumuzda birçok olay gerçekleşir. Örneğin; uyku sırasında beynin, gün boyunca aldığı bütün girdileri (görüntü, ses, koku…) uyku süresi boyunca değerlendirdiği düşünülmektedir. Ayrıca bu süreç diğer organlarda ve hücresel düzeyde de gerçekleşmektedir. Uyku kalitesi kavramı, bireyin uyku döngülerini tamamlaması ile alakalıdır. Uyku döngüleri, bireyin yaş, cinsiyet gibi özelliklerine bağlı olarak değişir. Kaliteli bir uyku için gereken unsurlar arasında uyku ortamının kalitesi (ışık, ses, sıcaklık), uykuya dalmak için harcanan zaman, beslenme düzeni, fiziksel ve zihinsel sağlık durumu gibi faktörler yer almaktadır.
Çocuklar için uyku, yetişkinlere göre daha büyük bir öneme sahiptir. Yeni doğan bebekler için günde ortalama 14 saat uyku tavsiye edilirken ilkokul çağındaki çocuklar için ise ortalama 12 saat uyku önerilmektedir. Bu uyku zamanı, çocukların fiziksel ve zihinsel gelişimlerini desteklemenin yanı sıra bağışıklık sistemlerinin güçlenmesine, büyümesine yardımcı olur.
Son yıllarda teknolojinin hızlı bir şekilde yayılmasıyla beraber çocuklar teknolojik cihazlara rahatlıkla erişebilmektedir. Özellikle yapay ışık kaynaklarında bulunan mavi ışık kavramı daha fazla yaygınlaşmıştır. Mavi ışık, doğal güneş ışığında da bulunan özel bir ışıktır. Günümüzde, biyolojik saatimizin düzenlenmesinde kilit rol oynayan güneş ışığının, bu cihazların yaygınlaşması ile insanların uyku döngülerini kalitesizleştirebileceğinden şüphe edilmektedir. Amerika’da çocuklar ve ergenlere yönelik birçok araştırma bu endişenin haklı olduğunu ortaya koymuştur. Bu cihazların çocuklarda kontrolsüz kullanımı, uyku kalitelerini olumsuz etkilediği farklı çalışmalar ile desteklenmiş ve araştırmacıların son yıllarda bu sorunlara daha fazla yönelmesini sağlamıştır.
Bu çalışmalara örnek olarak gösterilen melatonin hormonu, biyolojik saat tarafından gece boyunca salgılanır ve vücuda uykuya geçiş sinyali gönderir. Melatonin, uyku sürecini kolaylaştırır iken aynı zamanda gece boyunca büyümeyi teşvik eder. Bu yüzden büyüme çağında olan çocukların bu hormonun yeterli şekilde üretilmesine ihtiyacı vardır. Akşam geç saatlerde, uykudan önce ekrana maruz kalan çocuklar uykuyu erteleme, uykuya direnç gösterme eğilimindedir. Çocuk, ekran süresi boyunca sürekli olarak motive olduğu için yetişkinlere oranla bunu kontrol etmeyi bilememez ve ekrana karşı bağımlılık geliştirebilir. Kontrolsüz şekilde yapay ışığa maruz kalmak, beyindeki sirkadiyen ritmi (biyolojik saat) olumsuz şekilde etkiler. Bu ritim güneş ışığını takip ederek, vücut içerisinde birçok faaliyeti kontrol eder, geceleri melatonin hormonun salgılanmasını sağlayarak uykuya geçişi sağlar. Bu hormon uykunun düzenlenmesi ve büyümeyi destekleyen bir hormondur. Yapılan araştırmalarda, uyku öncesinde yapay ışık veya ekran kullanan çocuklar, genç yetişkinlerde sirkadiyen ritmi etkilenmesi sonucu daha az melatonin hormonu salgıladığı için, uykuya geçişin zorlandığını ortaya koymuştur. Çok sayıda araştırma, az uyuyan çocukların kilo alımına, obezite ve şişmanlığa yakalanma riskinin yükseldiğini göstermektedir. Özellikle anne bildirilerine dayanan araştırmalar, günde 12 saatten az uyuyan bebeklerin 3 yaşında aşırı kilolu olma risklerinin arttığını meydana çıkarmaktadır. Bu durum, uyku eksikliğinin çocukların fiziksel gelişimine olumsuz etkileri olabileceğini açıkça göstermektedir.
Amerikan Pediatri Akademisi (AAP), 2016'da Amerika Uyku Tıbbı Akademisi çocuklar ve ergenler için yayınladığı kılavuzları destekleyen bir bildiri yayınlamıştır. Bu açıklamaya göre, farklı yaş gruplarının sağlıklarını korumak için farklı uyku sürelerinin gerekliliği üzerinde durulmuştur. Çocukların yatmadan önce en az 30 dakika boyunca tablet, telefon gibi elektronik cihazların kullanılmaması önerilmiştir.
Çocuklarda Uyku Kalitesini ve Uyku Süresini Artırmak İçin Neler Yapılabilir?
Çocukların uykudan önce ekranlardan uzak kalmasını sağlamak için uzmanlar, çocuğun yatak odasında herhangi bir elektronik cihazın bulunmaması gerektiğini vurguluyor. Bunun yerine, uyku saatinden önce çocuğun dikkatini ekrandan uzaklaştırmak için farklı aktiviteler yapılması öneriliyor. Oyuncaklarla oynamak, kitap okumak veya okumasını sağlamak, boyama etkinlikleri gibi. Çocukların uyku sürelerini ve kalitesini artırmak için yapabileceğiniz birkaç küçük adımdan biri, gün içinde ekran süresini ve bu süre boyunca gerçekleştirdiği faaliyetleri kontrol etmektir. En temelde uyku kalitesi ve uyku süresi sadece televizyon, tablet vb. ekranlardan ya da yapay ışıklardan ibaret olmadığı, fiziksel ve zihinsel birçok unsurdan etkilenebileceği bir gerçektir. Öncelikle çocuğunuzu tanıyarak ve ihtiyaçlarını göz ardı etmeden bir uzman yardımı ile çocuğunuzun uyku sorunlarını çözebilirsiniz. Çocuğunuzun yeterli uyku alması hem fiziksel hem de psikolojik sağlığını olumlu şekilde etkileyecektir.
Henüz yorum yok. İlk yorumu yapmak ister misin?