Psikoloji Ne Kadar Derin Olabilir Ki?

Türkiye’de psikoloji denince akla genelde konuşmak, dertleşmek veya biraz da olsa yendiğimiz o algı ‘deli  olmak’ geliyor. Psikolojinin tek alt alanı klinikmiş gibi bir görünüm var. Çoğu psikoloji öğrencisinin aşina olduğu o  sözler aslında bu görünümü kanıtlar nitelikte: ‘‘Oturarak para kazanacaksın, dert dinleye dinleye deli olursun, delilerle  mi uğraşacaksın?’’ gibi cümleler çok da uzak olduğumuz şeyler değil aslında. Psikoloğa gitmek deli olmakla eş değer  görünüyordu ancak son yıllarda bu algıyı yendiğimizi düşünüyorum. Biraz daha alanın yayılmasının da pozitif etkisiyle  kişi herhangi bir sorun yaşamasa bile sadece kendini keşfetmek için bile psikoloğa gidebiliyor. Bu aslında çok büyük bir  adım. İnsanların alana yönelik ön yargıları ve yanlış bildikleri kalıpları yendiğimizin göstergesi. 

 Alanın yayılmasının pozitif etkisi olduğu kadar negatif etkileri de oldu. Bu etkilerin üzerinde de durmak  gerekli. Çünkü fiziksel olarak vücudumuza bir şey olduğunda doktor araştırır öyle gideriz ancak sosyal medyanın  etkisiyle isminin önüne ‘’psk.’’ kısaltmasını koyan kişilerin öz geçmişi araştırılmayabiliyor. İnsanlar kendi ruh sağlığı için  elinden geleni yapmak isterken daha da zarar görebiliyor. Bu da aslında meslek yasamızın olmayışından kaynaklı para  kazanma uğruna istismar edilen bir durum olsa gerek. Şu ilkeyle yetiştirilmenin çok değerli olduğunu düşünüyorum: ‘‘Fayda vermiyorsan zarar da verme.’’ 

Gelelim psikolojinin tek alt alanı klinik mi? Yıllar içerisinde psikolojinin de gelişmesiyle belki de hiç  duymadığınız kadar alt alanı olan derya deniz bir bilim dalı haline geldi. Ülkelere göre ön planda kalan alanları farklı  olsa da birçok yerde psikoloji var diyebiliriz. 

 Amerikan Psikoloji Birliği’ne göre psikolojinin 54 alt alanı bulunmaktadır. Bunların bazıları ve ülkemizde en çok  adı duyulanlarıyla ilgili biraz bilgi vermek istiyorum. Deneysel, sosyal, gelişimsel, klinik, endüstri ve örgüt, kişilik, adli,  eğitim, sağlık, öğrenme vs. daha birçok alt dala sahiptir. Ülkemizde de psikoloji bölümlerinde bu alt dalların dersleri  bulunmaktadır. Psikoloji bölümünden mezun olan birinin çalışma alanları bu yüzden oldukça çeşitlidir. Ancak  ülkemizde, bölümümüz ve meslek elemanlarımız için bir meslek yasamızın olmayışından kaynaklı olarak iş imkanları  kısmında kısıtlılıklar yaşıyoruz. Mezun olunca ve hatta okurken bir mücadele içindeyiz. Çalışma alanlarımız çok ancak  istismar edilmediği ve bu alanlara değer verildiği sürece. Biraz bu alt alanlarından ve görev tanımlarından bahsedelim. 

 Alanı endüstri ve örgüt psikolojisi olan kişiler şirketlerde, işyerlerinde çalışanların üretkenliğini inceleyebilir; işe  uyum süreçlerini takip edebilir. Çalışanların davranışlarını inceleyebilir, mesleki tatminle ilgili çalışmalar yapabilir.  Çalışma ortamını daha verimli kılabilmek için psikolojik ilkeleri uygulayabilir. 4 yıllık lisans eğitimi ardından bu alanda  yüksek lisans bulunduran üniversitelere başvurarak yüksek lisansını da tamamlayabilir. 

 Deneysel psikoloji; insan davranışı, duyum algı, dikkat, hafıza gibi çeşitli konuları deneysel araştırma  yöntemlerini kullanarak keşfetmeyi amaçlar. Bu keşiflerin sonuçları klinik, adli gibi psikoloji dallarında uygulanabilir.  Aslında tek bir alan gibi gözükür ancak çoğu alanın içinde de bulunmaktadır. Deneysel psikologlar da insan zihninin  anlaşılmasında rol oynayan çalışmalar yürütebilir, araştırma laboratuvarlarında görev alabilir. Deneysel psikoloji  alanında uzmanlaşabilmek için yüksek lisans şart denebilir. Akademide ilerlemek için gerekli başvurulardan sonra  akademisyen olarak da devam edebilirler. 

Bebeklik, çocukluk, ergenlik gibi aşamaları ele alacak olursak gelişim psikolojisine değinmeden geçilmemeli. Ancak gelişim deyince aklınıza sadece fiziksel gelişim gelmesin. Gelişim psikologları fiziksel büyümenin yanında  zihinsel, duygusal, bilişsel süreçlerin değişimlerini de inceler. Büyümeyi etkileyen faktörleri inceler.  

Son olarak değinmek istediğim alan biraz benim de meraklısı olduğum adli psikoloji. Aklınıza hemen morgda  bir psikolog gelmesin ancak çalışma alanı bence oldukça dikkat çekici. Suç davranışıyla ilgili psikolojik süreçleri inceler,  adli görüşmelerde rol alabilir. Soruşturma tekniklerini uygulayabilir, görüşmelerdeki çelişkileri yakalayabilir. Türkiye’de  yeni yeni yaygınlaşan ve oldukça gerekli olduğunu düşündüğüm adli görüşme odalarıyla birlikte çocukların ifadeleri psikolog eşliğinde alınabilir.  54 alt alandan sadece 4 tanesini açıklamaya çalıştığım bu yazıda amacım aslında psikolojinin sadece klinik  alandan oluşmadığını göstermeye çalışmaktı. Psikoloji gerçekten derya deniz bir alan. Ve hiçbir alan birbirinden  tamamen ayrı ele alınmamalı. Hepsi birbirini besleyen alanlar.  

Türkiye’de ve diğer ülkelerde de her alan eşit şekilde gelişmedi tabii ki. Biraz ülkedeki insanların ilgi alanları ve  ihtiyaçları psikolojinin şekillenmesini sağlamış olabilir. Neyse ki psikoloji alanı artık Türkiye’de de daha fazla değer görüyor, bazı konularda farkındalık sağlıyor. Bu sayede klinik hariç diğer alanlarda da psikoloji artık daha yaygın. Bunu  görmek oldukça mutlu ediyor beni. Daha çok alanda daha çok yer alabilmemiz dileğiyle.